Recente persberichten leren, dat sommige gemeenten worstelen met de inrichting en uitvoering van het afvalbeleid. Bronscheiding van huishoudelijk en bedrijfsafval wordt weliswaar met de mond beleden, maar niet altijd en evenmin volledig waargemaakt. Het belang van hergebruik en recycling wordt gelukkig wel erkend. Zelfs de algemene doelstelling van preventie vindt redelijk veel ondersteuning. Niettemin kiezen diverse gemeenten – al dan niet gedwongen door de omstandigheden, denk aan de logistiek in de grote steden – voor de weg van de minste weerstand: scheiding achteraf door afvalverwerkers, die over infrarood gestuurde apparatuur beschikken. Dat de resulterende materiaalstromen vaak onvoldoende kwaliteit hebben, deert raadsleden die nascheiding van huishoudelijk afval bepleiten, nauwelijks. Overigens is gemeentelijke autonomie een goede zaak, vooropgesteld dat de lagere overheden zich houden aan de wettelijke voorkeursvolgorde voor afvalverwerking. De Wet milieubeheer laat daartoe voldoende ruimte. Maar ook gemeentelijke politici moeten niet alleen naar de financiële aspecten kijken. De keerzijde van de afvalmedaille mag en moet ook gezien worden: de ecologische, zelfs universele waarde van preventie en hergebruik, gelet op de dreiging van grondstoffenschaarste en de noodzaak van robuust klimaatbeleid. Veel gemeenten kiezen na een zorgvuldige afweging van voor- en nadelen voor bronscheiding, een terechte keuze die milieubewuste burgers moed heeft. Intussen hebben enkele gemeenten het instrument van het burgerberaad ontdekt, als een sympathiek inspraakmodel, en als een middel om het draagvlak voor het afvalbeleid te vergroten.

Zoetermeer organiseerde in de eerste helft van 2024 een burgerberaad met de opdracht een advies uit te brengen voor het in 2025 vast te stellen afvalbeleidsplan. De representativiteit van het burgerberaad was gewaarborgd door de verdeling van de na loting geselecteerde 170 deelnemers naar leeftijd, geslacht, opleiding, wijk en woonsituatie. Opvallend genoeg betreffen de twintig vooralsnog aanvaarde adviezen voornamelijk de communicatie over afvalscheiding, de verhoging van de service en verbetering van de afvalinzameling. Over nascheiding wordt niet gerept. De rapportage^[1] bevat door aanpak en opzet leergeld voor andere gemeenten, ook voor Groningen, waar het College van B&W begonnen is aan een soortgelijke procedure. De instelling van een burgerberaad riep bij de Groningse raadsleden voordat zij instemden vragen op over de samenstelling en opdracht van het beraad, maar ook over nut en noodzaak en over de reikwijdte. Is de uitkomst van het burgerberaad bindend, of houden raad en college de vrijheid om de uitkomsten van het burgerberaad te negeren? Het draagvlak voor het afvalbeleid zal in dat geval een knauw krijgen. Maar zover hoeft het niet te komen. Goede (burger) raad is duur en duurzaam tegelijk. (RMB November 2024)

^[1] www.zoetermeer.nl/burgerberaad