Van politici wordt terecht visie gevraagd, en tegelijk daadkracht. Visie vergt woorden, daadkracht daden. De combinatie van visie en daadkracht levert het toekomstperspectief, waaraan elke samenleving behoefte heeft, vooral in onzekere tijden. Het zijn niet alleen de boeren, die moeite hebben met het onafwendbare stikstofbeleid. Het gaat ook om de maakindustrie, de dienstensector, het midden- en kleinbedrijf en talloze huishoudens, die getroffen worden door de enorme prijsstijgingen op de energiemarkt. Van zelfvoorziening was in Nederland vrijwel geen sprake meer, wel van een (te) grote afhankelijkheid van landen, die over onmetelijke voorraden beschikken. Dat geldt voor fossiele energiedragers als gas, olie en steenkool maar ook voor essentiële grondstoffen, die in Nederland of Europa niet te winnen zijn. De dure medaille van de voorzieningszekerheid heeft overigens twee kanten: beschikbaarheid en betaalbaarheid. Die tweede kant krijgt in relatie tot koopkrachtverlies veel aandacht. Reparatie is geboden, nu inflatie een feit is en recessie dreigt. Maar beschikbaarheid telt ook, zowel op korte als lange termijn, omdat ongewisse geopolitieke factoren de prijs van grondstoffen en energie zijn gaan bepalen. China en Rusland buiten hun positie uit ten koste van landen, die op invoer van onmisbare delfstoffen zijn aangewezen. Intussen wordt een helder toekomstperspectief bemoeilijkt door de naweeën van de pandemie – zo die al voorbij is – en de moeizame voortgang van het klimaatbeleid. Tegen die sombere achtergrond moet de leveringszekerheid worden gewaarborgd zonder in te leveren op de klimaatdoelstellingen, en met behoud en versterking van het sociaaleconomisch draagvlak. De onvrede in Nederland en elders in Europa kan worden weggenomen door de formulering en uitvoering van een samenhangend en rechtvaardig meersporenbeleid, gebaseerd op een vijftal pijlers

• Versterking van (zelf)voorzieningszekerheid voor elektriciteit, in mindere mate voor gas, indien alternatieven beschikbaar zijn (warmtenet, warmtepompen);
• Rangschikking van opties naar energie-efficiency en vermeden uitstoot van CO2: wind, zon, kernsplijting, aardgas, biomassa, steenkool;
• Vasthouden aan doelstellingen voor het klimaatbeleid, eventueel gefaseerd wanneer de voorzieningszekerheid van elektriciteit of gas dat vergt;
• Versnelde transitie naar circulaire economie door bevordering van hergebruik en recycling, en vergroting inzet van warmte en CO2 uit afvalenergiecentrales
• Op gerechtigheid gebaseerde financiering van beleidsmaatregelen, die een forse druk leggen op de samenleving

De exorbitante prijsstijgingen veroorzaken sociaaleconomisch repercussies. Politici en beleidmakers moeten de handen ineenslaan om de doffe medaille van de voorzieningsmedaille weer glans te geven. Een helder toekomstperspectief vereist actie op korte en lange termijn, hoe moeilijk ook in een verdeelde samenleving. Lafheid en wegkijken lonen niet, lef en vertrouwen wel (October 2022).