Opgerolde kunstgrasmatten liggen te wachten op mechanische recycling bij Vink (Barneveld)

Plastic afval haalt regelmatig de krant, in positieve en negatieve zin. Denk maar aan de ‘Ocean Clean Up; het opzienbarende project van Boyan Slat, die met een immens vangscherm allerhande kunststofafval uit de oceanen wil gaan opruimen. Of aan de kunstgras recycling in Barneveld en Dongen, waar de verwerkers geen raad weten met de groende stapel niet-gerecycleerde matten. Geschreven en gesproken media hebben de ambitieuze aanvoerder van de Ocean Clean Up beweging al voor zich gewonnen, en waarschijnlijk ook een groot deel van de bevolking ook. Maar nogal wat insiders hebben gemengde gevoelens. De inzet voor het tegengaan van de verdere vervuiling is natuurlijk toe te juichen, evenals de waarschijnlijke terugwinning van secundaire grondstoffen. Tegelijk menen enkele deskundigen, dat Boyan Slat en zijn vrienden slechts een beperkt deel van de rommel kunnen opruimen. Nog kritischer lieden vinden, dat alle inspanningen gericht moeten zijn op het begin van de keten: het voorkomen van kunststofafval door design voor recycling. De waarheid ligt zoals zo vaak in het midden van de en-en benadering. Functioneel ontwerp van producten naast vergroting van het milieubewust zijn. Want zelfs een volgens de regels van de circulaire kunst ontworpen product kan toch bij het zwerfafval terecht komen. De moeizame verwerking van afgedankte kunstgrasmatten is een ander verhaal. Kritische journalisten van Zembla ontdekten tot hun verbazing dat de oude voetbal- en hockeyvelden als op een autokerkhof opgestapeld liggen te wachten op verwerking. Kennelijk levert de scheiding in secundaire kunststoffen, zand en rubber meer problemen op dan de relatief eenvoudige samenstelling van het kunstgras mochten doen verwachten. Dat de locale en regionale overheden een oogje dicht doen bij het niet naleven van eerder overeengekomen verplichtingen is even moeilijk goed te praten als de nalatigheid van recyclingbedrijven, die de voor de verwerking geïncasseerde goden niet naar behoren hebben besteed. Gedeelde schuld is halve schuld, waar de oorzaken van het falen zowel bij meer partijen liggen. Overheden en ook sportverenigingen hebben waarschijnlijk meer oog gehad voor de financiële voordelen van kunstgrasvelden dan voor de economische en ecologische aspecten van het inruilen van natuur- voor kunstgras. Fabrikanten en verwerkers beseften vooraf onvoldoende wat ‘design for recycling’ inhoudt: duurzaam ontwerp van producten, die na de gebruiksfase nagenoeg volledig kunnen worden gescheiden in herbruikbare componenten. Is een serieus business-model onhaalbaar, dan moet voor de implementatie bezien worden of via financiële beleidsinstrumenten een kloppend verhaal mogelijk is. Prethink in plaats van rethink; even waar als bronscheiding boven nascheiding. (Column RMB September 2018)