Stippen op de horizon: die (te) vaak gebruikte, staande uitdrukking geeft tegenwoordig richting aan geliefde doelen als einde van lockdown en terugkeer naar normaal met bezoek aa terrassen, festivals en musea. De stip op de horizon is een alternatief voor het licht aan het einde van de tunnel, dat tijdens een tocht door de duisternis de terugkeer naar het dagelijkse leven moet verbeelden. Maar de ene tunnel is de andere niet. Na de bestrijding van de Covid19-pandemie vragen andere, langere tunnels een uitweg. Ik kom op die beeldspraak na lezing van het onrustbarend overzicht van risico’s, die de samenleving boven het hoofd hangen. Het befaamde World Economic Forum (WEF) geeft na raadpleging van meer dan 800 experts en organisaties in het Global Risks Report 2021[1] een overzicht van economische, milieu-beheersmatige, geopolitieke, sociale en technologische risico’s, die in de komende jaren de wereld bedreigen. Bij een risicoanalyse worden de negatieve gevolgen van verstoringen afgezet tegen waarschijnlijke optreden van die verstoringen. Nu de effecten van de Covid19-pandemie zichtbaar worden wekt het geen verbazing, dat infectieziekten de risicolijst aanvoeren. Opvallend is wel, dat extreme weersinvloeden, onbeheersbare klimaatveranderingen en door de mens veroorzaakte milieuschades een bijna even grote bedreiging vormen als infectieziekten. Voeg daarbij het risico op het tekort aan natuurlijke grondstoffen plus de afnemende biodiversiteit, en duidelijk wordt, dat ecologische rampen niet zijn uit te sluiten. Die bevinding zou een extra aansporing moeten zijn om de ‘terugkeer naar normaal’ aan te grijpen voor een pittige koersverandering. Toch bestaan twijfels, of een Great Reset – overigens nog geen staand begrip – haalbaar is. Van een groene herstart, zoals bepleit in Covid-19: The Great Reset[2], het opzienbarende boek van WEF-oprichter Klaus Schwab en Thierry Malleret zal waarschijnlijk geen sprake zijn. De druk vanuit de samenleving naar een terugkeer naar het normale leven is zo groot, dat politiek noch bedrijfsleven die druk kunnen weerstaan. Die overal gevoelde druk neemt overigens niet weg, dat na de opvang van de eerste economische klappen een behoedzame transitie naar een andere economische ordening mogelijk zou moeten zijn.
Aanknopingspunten liggen in de ervaringen, die zijn opgedaan bij de overgang naar een meer circulair ingerichte economie. Daarbij kan het Gartner-reset-concept[3] goede diensten bewijzen. Het befaamde onderzoekinstituut beschrijft naar aanleiding van de Covid19-pandemie een volgtijdelijke reeks van activiteiten in termen van ’respond – recover – renew’. Het is geen toeval, dat zowel in ‘reset’ als in de woorden ‘recover’ en ‘renew’ het universele voorvoegsel ‘re’ voorkomt, zoals dat ook in latere varianten van de afvalhierarchie is terug te vinden. ‘Respond’ staat voor snelle actie om veiligheid te waarborgen en essentiele functies overeind te houden. ‘Recover’ impliceert herstel van en terugkeer naar de gebruikelijke activiteiten. ‘Renew’ opent de weg naar strategische en structurele vernieuwing en naar een duurzame toekomst. De 3 R’s van het Gartner-model kennen een gelijk startpunt, maar verschillen in tijdsduur, omvang en scherpte. Tijdens en na de pandemie met de routemap van de circulaire economie ecologische bedreigingen het hoofd bieden met een voorzichtige reset: dat is de uitdaging waarvoor de samenleving zich gesteld ziet.
[Column RMB 2021.2 – maart 2021]
[1] World Economic Forum: The Global Risks Report 2021, 16th Edition (2021) ISBN: 978-2-940631-24-7. Available at http://wef.ch/risks2021
[2] https://www.weforum.org/great-reset/
[3] https://www.gartner.com/smarterwithgartner/reset-your-business-strategy-in-covid-19-recovery/