De Statenverkiezingen werpen hun schaduw vooruit. Die schaduw is de nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer, die wel eens ongemakkelijk zou kunnen uitpakken voor de stabiliteit van VVD-PvdA-coalitie. Of de uitslag van de Statenverkiezingen een bevestiging oplevert van de huidige trends, moet overigens nog maar worden afgewacht. Het voorjaar is immers eerder een tijd van zwaluwen dan schaduwen. Maar vast staat wel, dat de kiezers meer dan ooit tevoren van de politieke kopstukken te horen krijgen dat hun stem bij de Statenverkiezingen er nu echt toe doet. Ministers en Kamerleden trekken er op uit om te beklemtonen, dat er meer op het spel staat dan het belang van de eigen provincie, meer ook dan de afvaardiging van een stad- of streekgenoot naar het provinciale parlement, dat toch al op weinig bijval mag rekenen. Dat daarmee die bijval nog verder afkalft zal de landelijke politici minder beroeren. Toch is een grote opkomst een bittere noodzaak, zeker wanneer de echte of vermeende participatiesamenleving het trefwoord van de komende jaren blijft. De kiezers moeten betrokken blijven bij en vertrouwen krijgen in elke overheidslaag, waar zij hun stem kunnen laten gelden: gemeente, provincie, rijk en Europa. Dat de Eerste Kamer daarbij een wat vreemde eend in de bijt is – of een aparte zwaluw in de lucht – mag geen reden zijn om de Statenverkiezingen een aparte plaats toe te kennen. Misschien zou de verkiezing van de leden van de Eerste Kamer zou beter op een andere leest geschoeid kunnen worden,. Maar dat is een moeilijke, zo niet onmogelijke opgave. Een op de functie in het staatsbestel – kamer van reflectie en bezinning – afgestemde verkiezing lijkt hoe dan ook beter dan de afschaffing van de Senaat zoals in sommige politieke kringen wordt bepleit. De wens is daar de vader van een te vermetele gedachte: het voorkomen van machtsmisbruik. Zelf heb ik een keer in mijn politieke loopbaan de Eerste Kamer het bedrijven van botte machtspolitiek verweten. Het was bij de behandeling van het Plan Simons – de aanzet van een basisverzekering – dat in de Tweede Kamer een ruime meerderheid had verworven. De Senaat torpedeerde de eerste fase van de basisverzekering door aanvaarding van de motie Kaland (CDA), de senator die zijn politieke vrienden in de Tweede Kamer eerder voor stemvee had uitgemaakt. Zelden was ik zo teleurgesteld als toen. Zelden ook zo boos als in die nachtelijke uren, een nacht die door de nachten van Wiegel en van Thijn in de vergetelheid is geraakt. Toch waren die nachten voor mij geen reden om aan de functie van de Eerste Kamer te twijfelen. Ook nu de wellicht te sterke politisering van de Eerste Kamer de roep om een wijziging van het bestel versterkt, is afschaffing van de Senaat niet de hoogste wijsheid. De ‘Overzijde van het Binnenhof moet blijven, in de politieke schaduw, met zwaluwen die reflectie verbeelden. (December 2014)