Kan het nog gekker?
Stilleven in Frankrijk

Namen noem ik niet. Politieke insiders weten waarschijnlijk welke partijen en personen bedoeld worden met de titel van deze column: een variatie op de alom gehoorde uitspraak: ‘Het moet niet nog gekker worden’. Kan het nog gekker, een redelijk geslaagde lijsttrekkersverkiezing, waarna drie van de vijf kandidaten na de voor hen negatief uitgepakte afloop bekend maken, dat zij afzien van een plaats op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer. Wel beschikbaar voor politiek leiderschap, maar niet voor wat in de parlementaire democratie toch het mooiste ambt is? Of neem die andere, ook opmerkelijke lijsttrekkersverkiezing tussen twee kandidaten, waarbij de verliezer eerst de tweede plaats op de lijst claimt en vervolgens op eigen verzoek om een duikeling naar nummer tien vraagt. Kan het nog gekker? De vraag stellen is haar beantwoorden. Ja is het antwoord, zolang zelfkennis ontbreekt bij gearriveerde of aankomende politici. Ja moet ook het antwoord luiden zolang besturen van politieke partijen niet beseffen, wat de voor- en nadelen van lijsttrekkersverkiezingen zijn. De aandacht in de media is op het eerste gezicht mooi meegenomen. Maar die positieve aandacht verkeert in het tegendeel, wanneer de waan van de dag tot andere inzichten en gebeurtenissen leidt. De interactie tussen mediacratie en populisme houdt intussen de politiek stevig in haar greep, temeer waar de media kijkers en lezers elke dag opzienbarend nieuws moeten (?) voorschotelen. De steeds machtiger horde van ‘ankerlieden’ vinden gemakkelijk welbespraakte politici, die menen de wijsheid in pacht te hebben tot een lijsttrekkersverkiezing het tegendeel leert. De niet meer weg te denken P&W kregen van een vertrekkend Kamerlid de primeur van haar vrijwillig (?) afscheid van het Binnenhof. Het waren tien mooie jaren, aldus de vrolijk gestemde volksvertegenwoordiger in een tijd waarin haar partij een ongekende klap kreeg en de parlementaire democratie dreigt te worden uitgehold door versnippering en te grote doorstroming. Het collectief geheugen van het parlement loopt zienderogen achteruit. En het draagvlak voor lange termijn beleid wordt zwakker, hoewel de ‘anti-Europeanen’ het tegendeel zullen beweren. Kan het nog gekker? Jawel: een politicus, die als bewindspersoon andere opvattingen koestert dan als (kandidaat-) lijsstrekker. De premier kan er over meepraten, en doet dat ook tot verassing zo niet verbazing van columnisten, die van wanten weten. Terug naar de lijsttrekkersverkiezingen: het thema dat de vraag ‘Kan het nog gekker’ bij mij los maakte. Die verkiezingen maakten namelijk ook het verschil tussen beschikbaarheid en geschiktheid duidelijk. Beschikbaarheid voor een functie of positie houdt niet vanzelf geschiktheid in. Zouden zelfkennis en gedeelde kennis zwaarder wegen dan machtstreven en mediacratie, dan krijgt de parlementaire democratie weer het aanzien dat nodig is om in goede en minder goede tijden de samenleving te dienen. Het hoeft dus niet, dat (nog) gekker worden. (Juni 2012)