Categorie archieven: Nijmegen

Trefpunt Heyendaal

Geplaatst op door
Beantwoorden

Bespiegelingen en herinneringen bij een samenloop van gebeurtenissen op het knooppunt van wetenschap en samenleving

Wat ooit gewoon was, gebeurde onlangs weer eens: een reeks uiteenlopende ervaringen, die toch met elkaar te maken hebben. De verbindende factor in een wonderlijke week was Heyendaal, het domein van de in 1959 nog Katholieke Universiteit, waar ik toen aan mijn achteraf merkwaardige loopbaan begon. De eerste opvallende gebeurtenis in de derde week van October 2020 was de plotselinge publicatie van een discutabel plan. De gemeente Nijmegen, Radboud Universiteit, HAN en ROC willen namelijk de Heyendaalseweg doorknippen. Het tweede wel verwachte niettemin te betreuren feit betrof het bericht, dat de Radboud Universiteit zich van de Nederlandse bisschoppen niet meer katholiek mag noemen. Kort daarna volgde het overlijdensbericht van Willie van Lieshout, die lange tijd het bestuurlijke boegbeeld van de Katholieke Universiteit was. De reeks gebeurtenissen werd afgesloten met de uitreiking van de Ds. Visscherprijs 2020 in de Aula van de Radboud Universiteit. Ondanks de corona-beperkingen was de 13e editie van de tweejaarlijkse bekroning van het beste proefschrift op het terrein van de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking een memorabele plechtigheid. Een impressie is naast enkele videos te vinden op de vernieuwde website van het Ds. Visscherfonds. Over de campus Heyendaal terugfietsend naar huis, wisten medebestuurslid Marielle Ouwens en ik vrijwel zeker, dat de 14e Ds. Visscherprijs opnieuw in de fraaie  Aula van de Radboud Universiteit zou moeten worden uitgereikt. De prijs verdient, zo is na meer dan een kwart eeuw ervaring wel duidelijk, een academische omgeving.

Prijsuitreiking 13e Ds. Visscherprijs 2020 in de Academiezaal van de Radbouduniversiteit: drie genomineerden met de winnaar in het midden. Van links naar rechts: Maaike van Rest, Tessa Frankena en Cis Vrijmoeth (Foto: Marielle Ouwens)

Raboud Universiteit niet langer katholiek

Bij de prijsuitreiking wees ik met het noemen van de wapenspreuk ‘In Dei nomine feliciter’ voorzichtig naar de grondslag van de Radboud Universiteit. Aanleiding voor een die eerdere naamswijziging was de wens om de ‘corporate identity’ van universiteit en ziekenhuis met elkaar te verbinden. Sint Radboud had naam gemaakt, ook al verdween de verwijzing naar de heiligheid. Het besluit van het episcopaat om de Radboud Universiteit de katholieke signatuur te ontnemen getuigt niet van grote wijsheid. Toegegeven: de signatuur was al uitgehold door de vrijheid, die opeenvolgende universitaire bestuurders zich hadden toegekend bij enkele voor de katholieke gemeenschap moeilijke thema’s zoals abortus en euthanasie. In het kielzog van de tijdgeest is het kennelijk lastig de idealen van de katholieke geloofsgemeenschap overeind te houden. Maar juist nu de beleving van het geloof in onze contreien te wensen overlaat, is een nieuwe, andere emancipatie geboden.

Ad Lansink wijst in de Senaatskamer van de Aula op zijn leermeester Dries van Melsen, hoogleraar en oud-voorzitter van het College van Bestuur van de Radboud Universiteit (Foto: Marielle Ouwens)

Het schrappen van de katholieke signatuur kent intussen alleen maar verliezers. De bisschoppen treft blaam, omdat zij de feitelijke betekenis van de Radboud Universiteit miskennen en de statutaire strijd kortzichtig beëindigen. De universitaire bestuurders beseffen op hun beurt te weinig, wat de oprichters van de Katholieke Universiteit destijds beoogden: emancipatie van de wetenschap, niet als waan van de dag maar als een voortdurende bron van inspiratie en bemoediging. Ik vermoed, dat onder Willie van Lieshout en Dries van Melsen – beide topbestuurders heb ik destijds regelmatig ontmoet en gesproken – naam en grondslag van de Radboud Universiteit ongewijzigd zouden zijn gebleven. Hoe anders was overigens de tijd, toen ik in 1959 op bezoek bij directeur Jaques de Leeuw in Huize Heyendaal belandde. Mijn sollicitatie gold de Faculteit van de Natuurwetenschappen, maar het laboratorium van Prof. Dr. Gerard van Os – mijn latere promotor – was nog gevestigd op het terrein van de Medische Faculteit. Bij mijn sollicitatie moest ik een geloofsbewijs, uitgereikt door de pastoor van de Arnhemse St Josefparochie tonen. Mijn vader, die in de jaren veertig had gecollecteerd voor de Katholieke Universiteit, was blij met mijn overgang van Utrecht naar Nijmegen. Ik herinner me uit die ‘oertijd’ overigens een hoogleraar, die in zijn publicaties ‘Katholieke Univsersiteit’ wegliet. Op mijn vraag waarom hij ‘Universiteit van Nijmegen’ schreef, kreeg ik te horen: publicaties van een katholieke instelling worden minder serieus genomen. Zelf bleef ik de naam van de Katholieke Universiteit trouw, ook tijdens de woelige jaren 1968-1971, toen de K volgens Ton Regtien, Hugues Boekraad en de hunnen even werd ingeruild voor de K van Kritiese Universiteit.

Verkeersplan Heyendael

Omleiding gemotoriseerd verkeer om de campus Heyendael bij realisering nieuw verkeersplan (Bron: De Gelderlander)

Terug naar het begin van deze bespiegeling: de gedeeltelijke afsluiting van de Heyendaalseweg, waarmee vrijwel het hele gebied ten zuiden van de spoorlijn naar Venlo een echte campus wordt. De Heyendaalseweg speelt sinds mijn komst naar Nijmegen een permanente rol in het persoonlijk vervoerspatroon, zowel vanwege de werkkring tussen 1959 en 1977 als door het thuisadres, dat vanaf 1960 tot 1981 in Brakkenstein lag. De Heyendaalseweg moet ik duizenden keren hebben gelopen, gefietst en met scooter of auto hebben bereden. Het was en is de onbetwiste levensader voor Brakkensteiners, de kortste weg naar de campus en het centrum. Dat de stadsbussen het eerste deel zijn gaan mijden wil niet zeggen dat het doorknippen een logisch vervolg of een verstandige zet is. De verkeersdrukte op de alternatieve routes – Sint Annastraat en Groesbeekseweg – zal gemiddeld met meer dan 25 % toenemen. De plannenmakers erkennen dat voluit. Meer bewonerszullen dus geluidshinder gaan ervaren. Het gemotoriseerd verkeer zal ook meer kilometers maken, waarmee de uitstoot van CO2 en fijn stof zal toenemen. Wie het plan nader bekijkt ontdekt snel, dat nieuwe knelpunten gaan ontstaan. Bestaande knelpunten – denk bij voorbeeld aan de rotonde bij de Dominicuskerk – worden niet weggenomen. De oorzaken van de verkeersdruk liggen niet in de wegenstructuur maar in de situering van grote onderwijsinstellingen, vlak bij elkaar. Dat biedt voor- maar ook nadelen. Tegenover de voordelen van samenwerking en nabijheid van  Station Heyendaal staan het nadeel van de grote verkeersdruk, ook van fietsers. Dat nadeel blijft bij het doorknippen van de Heyendaelseweg, en verschuift slechts naar elders,

Wapenspreuk

In Dei Nomine Felicitar: Wapenspreuk van UNC Radboud en Radboud Universiteit

Vanuit Brakkenstein wordt intussen weinig meer gehoord, en uit de Nijmeegse Gemeenteraad evenmin. Of raadsleden nog een wegenschouw houden – zoals vroeger gebruikelijk was – weet ik niet. Maar een nader onderzoek naar de voors en tegens van het doorknippen van de Heyendaalseweg is nodig, al was het alleen al om de waardevaste en historische wegenstructuur in Nijmegen-Oost en Nijmegen-Zuid niet nodeloos op de proef te stellen. De plannenmakers van RU, HAN, ROC en Gemeente Nijmegen zouden zich nog eens moeten beraden over de vraag of het gepresenteerde plan wel verstandig is. Heroverweging is een echte uitdaging voor het tref- en knooppunt van wetenschap en samenleving, met de wapenspreuk van de Radboud Universiteit als een positief teken aan de wand van de toekomst: In Dei Nomine Feliciter, ofwel: mogen wij in Gods naam gelukkig voortgaan. Of die wapenspreuk met de tekens van duif, kruis en kroon de tand van tijd en tijdgeest overleven, staat nog niet vast, evenmin als andere materiële en immateriële zaken. De tekens van kruis – katholieke kerk- en kroon – Karel de Grote – hebben in elk geval eeuwigheidswaarde. En verleden, heden en toekomst blijven elkaar treffen op de campus Heyendael.

 

Gerard Mathot’s kerstgroep terug in Nijmegen

Geplaatst op door
Beantwoorden

Kerststal van Gerard Mathot, Nebo, Nijmegen. Afbeelding uit: Gerard Mathot, edemptorist en kunstenaar, door Leo Ewals, Kemper Conseil Publishing (2003)

Van Nebo via Petrus Canisiuskerk en Klooster Wittem naar Stevenskerk
Redemptorist en kunstenaar Gerard Mathot c.s.s.r maakte ruim vijftig jaar geleden een bijzondere kerstgroep voor de Gerardus Majella-kerk, onderdeel van het Nebo-kloostercomplex aan de Nijmeegse baan. De kerstgroep was elk jaar rond de kerstdagen te bewonderen, achterin de kerk, waar net genoeg ruimte was om de figuren een mooie plaats te geven. Na de sluiting van de Nebo-kerk gaven de redemptoristen de kerstgroep van Gerard Mathot (en Paula Swenker, die de kleding had ontworpen) in bruikleen aan de Petrus Canisiuskerk. De kerstgroepen van Wim van Woerkom en Gerard Mathot trokken veel aandacht van  parochianen en voorbijgangers. In de loop van 2017 wilden de redemptoristen hun eigen kerstgroep terug hebben voor de expositie in Klooster Wittem, de bakermat van de orde. Decor en figuren verhuisden dus naar Zuid Limburg.

Kerstgroep van Gerard Mathot c.s.s.r in Stevenskerk tijdens Kerstmanifestatie 2028 (Foto: Ad Lansink)

Kerstmis 2018
Enkele maanden geleden vroeg Heleen Wijgers, directeur van de Stevenskerk of ik een ruimte wist voor de opslag van de kerstgroep van pater Mathot. De redemptoristen hadden de beelden en het decor aangeboden aan de Stevenskerk op voorwaarde, dat ook de huisvesting van de figuren geregeld zou worden. Heleen Wijgers kwam bij mij terecht via mijn bericht uit 2015 over het ontstaan en de betekenis van Gerard Mathot’s kerstgroep. De vraag naar een geschikte ruimte verraste mij, omdat ik dacht dat de redemptoristen de kerstgroep definitief terug wilden hebben. Kennelijk was de situatie gewijzigd, misschien door de gedeeltelijke verkoop van Klooster Wittem. Ik stelde voor na te gaan of in het Nebocomplex ruimte was te vinden. Opslag in de kelder van de Petrus Canisiuskerk – zoals enkele jaren gebruikelijk was geweest – zou waarschijnlijk op praktische bezwaren stuiten temeer wanneer de bruikleen over zou gaan naar de Stevenskerk.

Kameel, drijver en ‘koetsier: grootste figuur uit Gerard Mathot’s kerstgroep

Stevenskerk
Kennelijk is een oplossing gevonden voor de overblijfplaats van de beeldengroep. Gerard Mathot’s kerststal is namelijk nu te bewonderen in de Stevenskerk, als een belangrijk onderdeel van de Kerstmanifestatie 2018. Ook Museum Orientalis heeft daarvoor een reeks kleinere kerstgroepen en kerststallen tijdelijk afgestaan, De bezoekers van de Kerstmanifestatie vinden op het voormalige priesterkoor de kerstgroep van Gerard Mathot en in de omgang de overige kerststallen. De kerstfiguren van de bevlogen priester-kunstenaar en ook het originele decor – verbeelding van de Barbarossa-kapel – krijgen in de Stevenskerk volop de ruimte, zozeer zelfs dat het intieme karakter van het Kerstgebeuren nu minder tot haar recht komt dan op de vroegere locaties. Daar staat tegenover dat de beelden nu goed te bekijken zijn, zonder afleiding door andere zaken.

Kerstgroep van Gerard Mathot c.s.s.r in de Petrus Canisiuskerk, Nijmegen:, Kerstmis 2015 (Foto: Ad Lansink(

Opstelling
Dat de plaatsing van de figuren en de ruimtelijke inpassing van het decor van invloed zijn op de beleving van het kerstgebeuren, wordt duidelijk na vergelijking van de afbeeldingen. In de Nebo-kerk had Gerard Mathot destijds weinig ruimte tot zijn beschikking. De technische ploeg van de Petrus Canisiuskerk had meer vrijheid bij de opstelling van de beelden. Het decor werd daar tegen de zijmuur geplaatst. In de Stevenskerk staat de kerstgroep in de vrije ruimte, op twee Perzische tapijten: een combinatie, die bij bezoekers waarschijnlijk vragen over de samenhang met het kersttafereel oproept. Niettemin is een bezoek aan de Stevenskerk meer dan de moeite waard, al was het alleen al om het beeldend vermogen van Gerard Mathot te bewonderen en uiteraard om de universele betekenis van het Kerstfeest te ondergaan.

Kerststal van Wim van Woerkom in de Petrus Canisiuskerk, Nijmegen. Kerstmis 2015, (Foto: Ad Lansink)

Wim van Woerkom
De Petrus Canisiuskerk toont in 2018 opnieuw de kleurrijke kerstgroep van Wim van Woerkom, de Nijmeegse kunstenaar, die voor die stadskerk de moderne Kruisweg schilderde en de opmerkelijke glas in beton ramen maakte. De vrijwilligers van de Molenstraatkerk plaatsten in de voorhal van de kerk een kerststal met heel wat figuren, niet om de grootste kerststal van Europa in Museum Orientalis concurrentie aan te doen, maar wel om te laten zien, dat Kerstmis een onuitputtelijke bron van inspiratie is, voor professionele en volkskunstenaars.

Kerstgroep Wim van Woerkom – Detail

Intussen bewijst het grote aantal brandende kaarsen en aangestoken lichtjes, dat veel voorbijgangers de weg naar de tijdloze verbeelding van Kerstmis hebben weten te vinden. De kleurrijke figuren van Wim van Woerkom met hun karakteristieke gezichten drukken een en al verwondering uit, en roepen tegelijk bewondering op.

Jong ondernemerschap en circulaire economie

Geplaatst op door
1

Johnny Kerkhof begroet de eerste gasten bij de start van RebelSpaces

Negen aansporingen bij opening van RebelSpaces op het Honig-complex
Opvallend dat jonge ondernemers een bijna stokoude niet-ondernemer vragen enkele woorden te spreken bij de opening van RebelSpaces op 12 september 2018, een circulair ontworpen ‘workspace voor een community of changemakers’: ‘thinking and rethinking aan refubished tables’ met bladen van koffiezakjes, op ecodesign stoelen van geupcycelde legerkleding. Afgezien van de verengelsing van de taal spreekt het concept mij aan. Dank ik de vraag naar enkele openingswoorden aan Challenging Changes – Connecting Waste Hierarchy and Circular Economy, mijn boek over de betekenis van de afvalhierarchie voor circulaire economie? Of garandeert de naam van (de Ladder van) Lansink bij voorbaat zinnigeuitspraken over het spanningsveld van ecologie en economie? Ik sluit dat laatste niet uit gelet op recente uitnodigingen voor bezoeken aan en voordrachten in Beirut, Johannesburg en Kuala Lumpur. Er wachten drukke weken.

Ad Lansink geeft een toelichting op zijn negen aansporingen

Ondernemend
Over jeugdig ondernemerschap gesproken: ik was zelf eigenlijk wel ondernemend, op school en later ook naast de collegebanken. In Utrecht kwam ik in het kroegbestuur van Veritas terecht, en tegelijk bij een natuurfilosofisch dispuut. Maar ik was en werd geen ondernemer, laat staan een jeugdige versie, in tegenstelling tot mijn broer die vliegers en modelvliegtuigjes bouwde en voor grof geld verkocht aan onhandige vaders om hun even onhandige zoontjes te plezieren. Over vaders gesproken: mijn vader was wel een jong ondernemer, en zijn vader ook, zij het in de tijd dat van circulariteit geen sprake was. Het waren de dertiger – toen ook onzekere – jaren, waarin mijn vader zijn textielwinkel moest sluiten om als ambtenaar de kost voor zijn gezin te gaan verdienen. Eenmaal met pensioen werd hij weer ondernemer, met het motto ‘zo scherp als een zeis calculeren wij onze prijs’: een slogan die zijn klanten – familie, vrienden en bekenden – wel aansprak. Wat ik van mijn vader wel heb geleerd is doorgaan, ook na de pensionering, en doorzettingsvermogen: mijn eerste aansporing voor jeugdige ondernemers.

Next Generation Design van Planq: meubels uit secundaire grondstoffen

Lengte breedte en diepte
Mijn tweede aansporing luidt: leef in de breedte, want de lengte van je leven heb je niet in de hand. De diepte tot op zekere hoogte dan weer wel, maar dat terzijde. Gebruik de tijd dus goed, en verdiep je in meer onderwerpen: zoek een balans tussen generalisatie en specialisatie, en ga af en toe de diepte in zonder de weg kwijt te raken. Want koersvastheid – mijn derde aansporing – is hoe dan ook een vereiste voor jonge ondernemers. Enkele dagen geleden vroeg iemand mij, nadat andere personen uit ons gezelschap hadden verhaald over hun creativiteit, of ik ook creatief was. Ik antwoordde – achteraf te vlug – nee, helemaal niet. Ik kan schilderen, tekenen noch beeldhouwen en helaas ook geen muziek maken. Een van mijn tafelgenoten riep meteen: maar schrijven kun je wel, en praten ook. Ik moest toegeven, dat creativiteit zich ook langs niet-artistieke weg kan uiten. Denk aan de Ladder van Lansink, maar ook aan mijn voorstel voor studiefinanciering of voor de financiering van ziekenhuizen, die door milieubewuste en energiebesparende bouw en inrichting verlaging van de exploitatielasten konden realiseren.

Functionele creativiteit: fles van bioplastic uit suikerriet. Damir Perkic www.beobottle.com

Waardecreatie
De creativiteit leidde soms tot ongedachte en onverwachte sweeping statements zoals zwangerschap is geen ziekte en de pil dus geen geneesmiddel tijdens een discussie over het pakket van de basisverzekering; de uitloger liegt bij een debat over uitloging van zware metalen; en – van heel andere orde – beter een stuk in de kraag dan tien in de krant, mijn vertaling van de Nieuwspoortcode, toen de nieuwbouw van de Tweede Kamer werd geopend. Aan deze reeks voeg ik vandaag toe: RebelSpaces, of all places, een positief bedoelde uitspraak om de voordelen van de unieke ‘workspace for changemakers’ naar waarde te schatten.Waarde-creatie  is tegelijk een van de uitdagingen van de circulaire economie. Het trefwoord creativiteit brengt mij bij de vierde aansporing: probeer als jonge ondernemer creatief te zijn. Combineer vorm en inhoud in de producten en diensten, die je wilt maken of aanbieden, en geef kleur aan het ondernemerschap door kijkers en kopers te verrassen met bijzondere ideeen of effecten, overigens zonder in allerhande marketing trucs te vervallen. Reclamebureaus en mediatrainers zullen deze bijzin liever vergeten, en de politici van vandaag ook. Maar ik houd staande dat inhoud meestal wint vorm. Ontwerpers doe ik daarmee hopelijk niet tekort.

Overview van RebelSpaces

Organisatie
Terug naar de waarde-creatie: het trefwoord van de circulaire economie, dat niet zomaar waar te maken is. Niet voor niets wordt veel en vaak gesproken over businessmodellen in de circulaire economie. Ik verwijs o.m. naar het recente boek van Jan Jonker, getiteld: Werkboek circulair organiseren voor het ontwikkelen van een circulair businessmodel’. De term organiseren verwijst naar de wisselwerking met ketenpartners. De ontwikkeling van circulaire producten en diensten is vrijwel nooit eenmanswerk, integendeel. In vrijwel alle gevallen zijn meer personen en instellingen betrokken. Dat vergt een stevige organisatie en goede afspraken, ook over de voortgangscontrole en de evaluatie. Besteed daarom tijdig aandacht aan alle organisatorische aspecten: mijn vijfde aanbeveling voor (jeugdige) ondernemers.

Upcycling: hergebruik van textielvezels (Frankenhuis) voor tafelbladen en stoelzittingen door Planq

Dilemma’s
Bij de ontwikkeling van circulaire producten en diensten weten de ketenpartners – dus ook de jeugdige ondernemers zich gesteld voor een reeks dilemma’s:

  • Sturing door de overheid tegenover producentenverantwoordelijkheid
  • Acceptatie van belastingregimes of pleidooien voor een vrije markt
  • Aanvaarding van bindende richtlijnen of vrijheid van design
  • Samenwerking op nationaal of internationaal vlak
  • Schaalgrootte: lokaal, regionaal, nationaal, globaal
  • Type van de businessmodellen
  • Lease society of recht op eigendom

Ik pak er twee punten uit, die voor startende ondernemers van grote betekenis zijn: de schaalgrootte, en de lease society, waarvan RebelSpaces natuurlijk een fraai voorbeeld is: een perfecte vorm van circulaire dienstverlening, tegelijk een voorbeeld voor andere ondernemers, die afnemers voor korte of (liefst) langere tijd aan zich willen binden. Mijn zesde aansporing luidt daarom: onderzoek de mogelijkheden voor circulaire dienstverlening en productverhuur.

Schaalgrootte
De schaalgrootte is een punt van andere orde, met een ingebouwde tegenstelling, wanneer het gaat om haalbare businessmodellen. De economische haalbaarheid van een product vergt een zekere schaalgrootte, en dus ook financieringsbehoefte. Bovendien neemt het aantal ketenpartners toe. Maar een gezonde productontwikkeling is gebaat bij een kleine, overzienbare schaal, waardoor ook bijsturen gemakkelijker wordt. Van jeugdige ondernemers mag onbevangenheid worden verwacht, naast spontaniteit en creativiteit. Daarnaast moeten zij oog hebben voor valkuilen en tegenslagen kunnen overwinnen. Vandaar het streven naar een overzienbare schaalgrootte, mijn zevende aansporing.

Een foto van de negenaansporingen

Lokaal en regionaal
De ervaring leert – kijk naar de activiteiten binnen De Smeltkroes in Nijmegen of in Blue City in Rotterdam – dat vernieuwing van denken en doen gebaat is met een (vooralsnog) kleine schaal. Vandaar mijn achtste aanbeveling: begin op lokale of regionale schaal, en sla pas daarna de vleugels uit. Denk aan de innovators in de ICT, met het spreekwoordelijke begin in de garagebox van hun ouders of vrienden. Het woord ‘box’ brengt mij bij het z.g. out-of-the box-denken: een negende aansporing voor veelal jonge vernieuwers met een andere ‘mind-set’ dan die van traditionele ondernemers. Klassieke ondernemers durven vaak gebaande wegen niet te verlaten. Hun angst is soms terecht, soms ook niet. Ik haast me overigens op te merken, dat de leeftijd er vaak niet toe doet, wel de instelling waarmee uitdagingen worden opgepakt. Op een andere, zelfs op voorhand ongedachte manier kijken naar mechanismen en systemen: dat is volgens mij de grondslag voor innovatie, die op korte of lange termijn hout snijdt.

Negen aansporingen
Ter afsluiting zet ik mijn negen aansporingen – een forse maar niet uitputtende lijst – op een rij, in de vorm van bondige uitspraken:

  • Toon doorzettingsvermogen
  • Leef in de breedte
  • Blijf koersvast
  • Wees creatief
  • Werk aan organisatie
  • Verleen circulaire diensten
  • Kies overzienbare schaal
  • Begin local of regional
  • Denk out-of-the box

Johnny Kerkhof en zijn vrienden hebben met de realisering van RebelSpaces deze aansporingen al geheel of gedeeltelijk ter harte genomen. Niettemin wens ik hem en alle jonge ondernemers veel succes op de weg die voor hen ligt. Rebellen nemen en verdienen de ruimte. Of niet soms?

Ton Geertsen (1949 – 2018) : dienstbare alleskunner

Geplaatst op door
Beantwoorden

Ton Geertsen

Een volle Petrus Canisiuskerk nam op 25 augustus 2018 met een plechtige uitvaart afscheid van de man, die in de kerk aan de Nijmeegse Molenstraat gedurende een lange reeks van jaren allerhande teken vervulde. De ondanks tegenslagen – eerst het verlies van zijn zoon Sjoerd, later van zijn echtgenote Ems – immer goedlachse Ton Geertsen was deeltijd-koster, collectant, voorzitter en uiterst actief lid van de technische commissie. Zelfs de ernstige ziekte, waarmee hij in het voorjaar van 2018 plotseling werd geconfronteerd, bracht hem niet van zijn stuk. Chemokuur noch bestralingen weerhielden de energieke wandelaar niet van de deelname aan zijn twaalfde Vierdaagse, die hij ondanks zijn ziekte uitliep. Zijn altijd opgewekte gezicht verraadde weliswaar de kwaadaardige kwaal, maar zijn optimisme en uitstraling bleven overeind tot de zondag, waarop hij een rolstoel nodig had om in zijn geliefde kerk de Eucharistieviering mee te maken.

Ton Geertsen met broer Peter, zoon Jeroen en schoondochter Maria Salsabila

‘Wie is die betrouwbare en verstandige dienaar, die de heer heeft aangesteld over zijn huispersoneel om hen op tijd eten te geven? Gelukkig de dienaar, die daarmee bezig is wanneer zijn heer komt. Ik verzeker jullie: hij zal hem aanstellen over alles wat hij bezit’(Mattheus 24, 45-47). Na deze korte maar toepasselijke Evangelielezing vertelde pastoor Eduard Kimman SJ de familie, vrienden en kennissen van Ton Geertsen, dat hij de ‘alleskunner’ pas een jaar geleden had leren kennen. Toch had hij al snel door, dat hij in Ton een uitzonderlijk dienstbare parochiaan had ontmoet, een enthousiaste vrijwilliger, die niets te veel was. Zijn betrokkenheid, eerst bij de Sint Jozefkerk aan het Keizer Karelplein, en later na de taak- en boedelverdeling tussen de Carmelieten en de Jezuieten bij de Petrus Canisiuskerk maakten Ton Geertsen tot een ‘voorbeeldige’ vrijwilliger, met kennis van zaken en met een meer dan gewone inzet.

Zicht op nieuwbouw Plein 1944 bij komst zonnepanelen Molenstraatkerk (2012)

Zelf leerde ik Ton Geertsen kennen, toen pastoor Jan Stuyt SJ begin 2012 mij voor de tweede keer aanspoorde subsidie los te peuteren voor de installatie van een zonnepanelen-dak op de Molenstraatkerk. Ik was destijds voorzitter van het Nijmeegse Zonnekrachtteam, en zat – zo meende de milieubewuste pastoor – dichtbij de stedelijke subsidiepot. Een eerste verzoek bij wethouder Jan van der Meer had niets opgeleverd. De scheiding van kerk en staat zat hem dwars. De tweede poging was succesvol, nadat Ton Geertsen en Frank Korsten – toen penningmeester van de kerk – mij hadden duidelijk gemaakt, dat de kerk naast eigen middelen een flinke portie zelfwerkzaamheid in de installatie zou steken. Top-electricien, planner en alleskunner Ton Geertsen zegde de volledige medewerking van zijn technische commissie toe. Die verzekering gaf de doorslag voor de wethouder, die op 6 februari 2013 met Jan Stuyt het zonnedak officieel in werking stelde.

Ton Geertsen bij ontvangst zonnepanelen op het dak van de Molenstraatkerk

Ton Geertsen was een op en top dienstbare man, die je altijd om raad of hulp kon vragen. Ik herinner me het gemak waarmee hij een dubbele schakelaar, die ik zelf niet meer aan de praat kon krijgen, demonteerde om snel vast te stellen, dat reparatie uitgesloten was. Het Duitse ding was in Nederland niet verkrijgbaar. Ton reed snel naar huis om even later met een noodvoorziening terug te komen. Maanden daarna vond ik in Bedburg-Hau een zaak, die uit het magazijn een oud exemplaar voor Ton en mij opduikelde. Ik had Ton ook nodig toen het opladen van mijn gloednieuwe Volvo V60 Hybride niet lukte. Ton bedacht van alles, tot kippegaas voor de zonnestroom-omvormer toe, zonder positief resultaat. Toen we de Volvo naar buiten reden lukte het opladen wel. Voor een keer dan, want een paar dagen later was het weer mis. Een software update bleek noodzakelijk, een tegenwoordig gebruikelijke handeling, waaraan Ton noch ik gedacht hadden.

Ton Geertsen, Jan van der Meer en Jan Stuyt bij de ingebruikneming van de zonnecentrale (2013)

Waar Ton Geertsen wel aan dacht, dat waren de talrijke klussen in de Molenstraatkerk, kleine en vooral grote activiteiten zoals de al genoemde installatie van de ruim honderd zonnepanelen met de omvormers in de oude Doopkapel – vandaar de beelden bij deze herinnering – en de grootscheepse reparatie van de lekke vloerverwarming: een activiteit, die gedurende een groot aantal weken de aandacht van de voltallige technische commissie vroeg. De jaarlijkse opstelling van de grote Kerstgroepen vergde ook een forse inspanning naast de geel zwarte ‘aankleding’ van de Molenstraatkerk voor de traditionele Carnavalsmis.

Ton Geertsen luistert met Ward Biemans SJ, Joke Bosch en Astrid Ratering naar wethouder Jan van der Meer

Ton Geertsen bedacht met Ad Bosch en Jan Smit een vernuftig montagesysteem voor de horizontale banners van het Prinsenconvent: een opdracht waarmee ik de technische commissie verraste, toen het convent van ex-prinsen van Knotsenburg het 33-jarig bestaan opluisterde met een (tijdelijke) verwijzing naar alle Prinsenonderscheidingen vanaf Prins Nico I (Grijpink): de eerste Stadsprins van Nijmegen. Het montagesysteem blijkt bruikbaar voor andere manifestaties: op Open Monumentendag  2018 toont de Petrus Canisiuskerk een reeks historische schoolplaten uit de tijd van het Rijke Roomse Leven: een knipoog naar Ton Geertsen.

Bloemen voor de technische ploeg van de Petrus Canisiuskerk

Na de uitvaart en crematie vertelde Jos Seegers, secretaris van het College van Collectanten, dat hij in het laatste jaarverslag had geschreven: Ton Geertsen, de man die van reizen en wandelen houdt, vaak ‘en route’ – het liefst met zijn broer Peter – maar toch altijd aanwezig, niet alleen wanneer hij nodig is maar ook daarbuiten. Een paradox: vaak op pad maar altijd aanwezig. Die woorden onderschrijf ik, temeer waar ik me na weer een Facebook-bericht van Ton met allerlei fraaie foto’s wel eens afvroeg: hoe speelt hij dat steeds  klaar: vaak op weg en toch thuis, in Rome of Vaals en toch weer in Nijmegen. Die woorden – op weg en toch thuis – tellen vanaf 20 augustus 2018 niet meer. Ton Geertsen heeft de eeuwige, alleszins verdiende rust gevonden. Naar menselijke maat is hij eigenlijk te vroeg gestorven. Zijn familie mist hem, zijn vrienden van de Petrus Canisiuskerk in Nijmegen ook.

Enkele oude religieuze schoolplaten in de Petrus Canisiuskerk in Nijmegen bij gelegenheid van Open Monumentendag 2018

Groene preek in Petrus Canisiuskerk 

Geplaatst op door
2

Toren van de Petrus Canisiuskerk aan de Molenstraat in Nijmegen (Foto: Ad Lansink)

Nijmegen is op initiatief van de Europese Commissie verkozen tot European Green Capital 2018. Pater Eduard Kimman SJ, pastoor van de Petrus Canisiuskerk, wil bijdragen aan het waarmaken van deze eretitel, onder meer met het verzoek aan enkele leken om met een ‘groene verkondiging’ hun visie te geven op duurzame ontwikkeling. De publicatie van mijn boek Challenging Changes was voor hem aanleiding mij uit te nodigen om de spits af te bijten. Ik preekte in het weekend, waarin de Groene Hoofdstad van Europa door Eurocommisaris Karmenu Vella werd geproclameerd. Diverse kerkgangers wilden de tekst nog eens rustig nalezen, ook vanwege de (te) bondige samenvatting: Van onthaasten en ontzaken naar ontdekken en ontmoeten.

De zware westerstorm
die onlangs over Nederland raasde, slachtoffers eiste en schade toebracht, deed mij denken aan woorden van Wubbo Ockels. Ik ontmoette de ruimtevaarder in Delft, toen ik met hem in 2006 een proefschrift over afvalbeheer mocht beoordelen. De natuur heeft altijd gelijk: zei hij. Hij doelde op de wetten van de natuur, maar was ook bezorgd over de vervuiling van de aarde. Zijn aandacht voor de natuur en zijn zorgen over het milieu deel ik al een halve eeuw. De natuur, de Schepping: wie brachten mij dat onmetelijke en toch tastbare begrip bij? Wel: op de eerste plaats mijn ouders. Oorlog en geldgebrek maakten reizen onmogelijk. Maar de omgeving van Arnhem bood de kans om de natuur te ontdekken; bossen, heidevelden, rivieren. Was ik in Nijmegen geboren, dan zouden de stadsparken, het Heumensoord en de Ooijpolder  doel van de zondagse tochten zijn geweest.

Pater Picard,
de godsdienstleraar van het KG, bewees eind jaren veertig op heldere wijze het bestaan van God en Schepping. Hij verdiepte daarmee het geloof, dat mijn ouders hadden doorgegeven. Voor twijfel was geen plaats en geen tijd, omdat het leven in de breedte toen al begon. Want de actieve rector haalde mij ook bij de toneelclub, zij het als souffleur. De natuur kreeg nog meer betekenis, toen ik in Utrecht bij Veritas Dries van Melsen ontmoette. De befaamde Nijmeegse hoogleraar leerde in de Domstad het dispuut De Pyramide de beginselen van de natuurfilosofie. In 1964 kwam ik hem weer tegen bij mijn eigen promotie. Toen Dries van Melsen bestuursvoorzitter van de KU was, reden we soms samen in zijn fraaie Rover naar den Haag. De wisselwerking tussen wetenschap en geloof was dan een dankbaar gespreksthema.

Eurocommissaris Karmenu Vella proclameert in de Sint Stevenskerk Nijmegen European Green Capital 2018 (Foto: Ad Lansink)

De geschiedenis van de natuurwetenschappen
kwam op mijn pad via de colleges van Dijksterhuis, schrijver van de Mechanisering van het Wereldbeeld. Het plan om bij hem te promoveren viel in duigen door een slecht tentamen. Gevolg was wel, dat ik tot vreugde van mijn ouders in Nijmegen belandde. Toen ik hier aan een fysisch-chemisch proefschrift werkte, groeide het besef, dat wetenschap het geloof eerder verdiept dan ondermijnt. Tijdens mijn baan in het Radboudziekenhuis kreeg ik belangstelling voor politiek en wat dichtbij en veraf in de samenleving en de natuur gebeurt. Klimaatverandering was in 1979 nog geen thema, maar het dreigende tekort aan grondstoffen en signalen van ernstige milieuvervuiling maakten de politiek wakker. Als lid van de Tweede Kamer voelde ik wat mij te doen stond: beleid controleren maar ook vormgeven, wanneer dat nodig en mogelijk was. Achteraf bleek, dat mijn bijdrage aan de milieubegroting in 1979 een lijn heeft opgeleverd, die al bijna 40 jaar bepalend is voor de afvalwetgeving. Ik doel op de Ladder van Lansink, ook wel de afvalhierarchie genoemd, nu kader voor en wegwijzer naar de circulaire economie. Het leven zelf is lineair, en dus eindig. Maar de stof waartoe mens en natuur weerkeren blijft in enigerlei vorm bestaan. De afvalhierarchie – preventie, scheiding bij de bron, scheiding achteraf, verbranding en desnoods storten – is gemeengoed geworden, de kringloopfilosofie nog niet.

Ad Lansink achter de kansel in de Petrus Canisiuskerk; Joop van Banning SJ ziet met genoegen toe (Foto: Sophie van Kempen)

Rentmeesterschap
is het Bijbels begrip, waarmee ik in politieke zin ben opgegroeid. Eduard Kimman zei me: Gebruik tuinman van de aarde, om de ecologie, en niet de economie te benadrukken. God maakte de mens een zorgzame beheerder en geen verkwister, geen overheerser, zoals enkelingen wellicht opmaken uit Genesis 1: En God zegende hen, en God zeide tot hen: Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt, en vervult de aarde, en onderwerpt haar, en hebt heerschappij over de vissen der zee, en over het gevogelte des hemels, en over al het gedierte, dat op de aarde kruipt! Rentmeesterschap – gast in eigen huis, zoals Pieter Winsemius zei – houdt erkenning van de intrinsieke waarde in, zorg voor ongeschonden overdracht van de aarde aan toekomstige generaties. Psalm 24 zegt in andere woorden: De aarde is niet van ons: Van de Heer is de aarde en alles wat daar leeft, de wereld en wie haar bewonen Hij heeft haar op de zeeën gegrondvest, op de stromen heeft hij haar verankerd. De aarde kan zichzelf niet beschermen, niet tegen onuitwisbare natuurrampen en evenmin tegen menselijke ingrepen, die vaak niet omkeerbaar zijn. Voeg daarbij de gevolgen voor volkeren, die niet in staat zijn om zich te weren tegen onheil en onrecht, en duidelijk wordt waarom Paus Franciscus in de encycliek Laudato Si gerechtigheid en duurzaamheid op een lijn zet. Zijn opriep heeft terecht wereldwijd een grote indruk gemaakt.

Nineveh – Hoofdstad van een wereldrijk, geschenk van Eduard Kimman SJ voor ‘Groenprediker’ Ad Lansink

Toeval of niet:
de lezingen van zondag 21 januari 2018 bieden rake aanknopingspunten voor een ‘groene verkondiging’. Kunstenaar Han Klinkhamer leerde mij overigens, dat toeval niet bestaat, genade wel. Is het misschien Gods genade, dat volgens de eerste lezing Jona in het woord des Heren een stevige opdracht ziet: ‘Begeeft u op weg naar Nineveh, de grote stad en verkondig haar de boodschap, die Ik u zal ingeven’, waarna hij waarschuwde ‘Nog veertig dagen en Nineveh zal vergaan’. Voorkwam Jona een natuurramp of zou Nineveh ten onder gaan door milieuvervuiling of losbandigheid? Hoe het ook zij: De mensen van Nineveh geloofden het woord van God, zij riepen een vasten af en deden van groot tot klein het boetekleed aan. En God: hij voerde zijn dreiging niet uit. In 612 voor Christus ging Nineveh alsnog te gronde als gevolg van de verovering door een naburig Rijk. Waarschijnlijk konden de decadente (?) inwoners zich niet meer verdedigen.

Deel van het portaal van de Petrus Canisiuskerk (Foto: Ad Lansink)

De oproep van Jona
samengevat in slechts twee woorden ‘Bekeert u’ is ook de kern van de Evangelielezing (Marcus 1, 14-20), wanneer Jezus door Galilea trekt om Gods Blijde Boodschap te verkondigen met de woorden: De tijd is vervuld en het Rijk Gods is nabij: bekeert u en gelooft in de Blijde Boodschap. De vissers lieten alles in de steek om vissers van mensen te worden. Het bekeert u ging dus heel ver. Ook vandaag wordt ons gevraagd nogal wat in de steek te laten. Of beter: achter ons te laten. Afzien van verworvenheden, vermindering van dingen waaraan we gewend zijn. De geschiedenis leert. dat dat niet eenvoudig is. Kijk maar naar het vraagstuk van de mobiliteit, met als blikvanger het vliegverkeer. Of denk aan het consumentisme: de zucht naar meer, beter, nieuwer. Passen op de plaats zijn al moeilijk genoeg, laat staan stappen terug om natuur en Schepping door te geven aan de generaties na ons. Toch moet er wat gebeuren, in de geest van wat Paus Franciscus ons in Laudato Si voorhoudt in het snijvlak van gerechtigheid en duurzaamheid. Mag ik de oneliner ‘Bekeert u’ eigentijds vertalen imet de oproep: Onthaasten en ontzaken om te onderzoeken en te ontdekken wat bewaard en doorgegeven moet worden. Onthaasten en ontzaken om onrecht uit te bannen en onheil te bestrijden, om vervolgens uit te komen bij geloof, dat inspireert; bij hoop, die levend maakt en bij liefde, die verbindt.

 

Ad Stadhouders (1927 – 2017) geboren leraar en meer

Geplaatst op door
Beantwoorden

Ad Stadhouders

Een geboren leraar, wel wat conservatief maar met een open mind voor vernieuwing en vooruitgang, soms eigenwijs maar ook creatief, aldus de zonen van Ad Stadhouders bij zijn uitvaart op 6 december 2017, luttele weken voor hij de gezegende leeftijd van negentig jaar zou bereiken. Tijdens een even sobere als indrukwekkende Eucharistieviering in een stampvolle Cenakelkerk op de Heilig Landstichting bewezen familieleden, oud-collega’s, vrienden, parochianen en kennissen de emeritus-hoogleraar in de submicroscopische morfologie de laatste eer. Zelf leerde ik bioloog Ad Stadhouders in 1964 kennen, toen ik na mijn promotie ging werken op het Instituut voor Pathologische Anatomie. Mijn gloednieuwe laboratorium huisde op de begane grond, naast de Afdeling Elektronenmicroscopie, waar Ad de scepter zwaaide. We kwamen elkaar dagelijks tegen, soms zelf meer dan een keer op een dag. De afstand werd met de week kleiner. Hoe het zo kwam, weet ik niet meer. Maar kennelijk had de wetenschapper ook oog voor andere mensen en andere zaken. Ad vroeg mij – het moet tussen 1965 en 1967 geweest zijn – hem op te volgen als voorzitter van het Stafconvent, de toen nog louter gezelligheidsvereniging van stafleden van de Katholieke Universiteit. Ik herinner mij bridgedrives, autorally’s en mislukte pogingen om van Cornerhouse Sint Anna – nu De 4 Heeren – een wekelijkse stamkroeg te maken. Dat Stafconvent zou enkele jaren later meegesleurd worden in de democratisering van de KU, en meewerken aan de befaamde ‘radenstructuur’.

Late herfst in Nijmegen

In 1969 kwam Ad Stadhouders op mij af met een vraag, die niets met ons werk te maken had. Eigenlijk was het geen vraag maar een stevige wens zo geen opdracht: of ik me namens de KVP kandidaat wilde stellen voor het lidmaatschap van de gemeenteraad. Ad had – hij was interim-voorzitter van de KVP-Afdeling Nijmegen – een verkiesbare plaats in petto. De KVP zocht na de befaamde nacht van Schmelzer nieuwe volksvertegenwoordigers om de neergang te stuiten. Een korte proeftijd in de zittende fractie bleek voldoende om mijn aarzeling, te overwinnen. Dat ik twaalf jaar later de wetenschap vrijwel volledig zou inruilen voor de landelijke politiek, kon ik in 1970 niet voorzien. Maar vast staat wel, dat Ad Stadhouders – overigens met oud-burgemeester Embere van Gils van Millingen en Groesbeek – een beslissende invloed heeft gehad op mijn latere levensloop. Waarschijnlijk ontdekte Ad Stadhouders in de jaren zestig al snel, dat wij het een en ander gemeen hadden, niet zozeer het leraarschap, wel de neiging om soms in de breedte te leven, en samen met andere mensen buiten het eigenlijke werk zaken op de rails te zetten. Dat daar dan allerhande voorzitterschappen het gevolg van zijn laat zich raden. Ad richtte in zijn geboorteplaats Gemonde de voetbalclub Irene op. In Nijmegen voelde hij meer voor tennis dan voor voetbal en hockey, ook al zag hij zijn kinderen met plezier die teamsporten beoefenen. Het voorzitterschap van tennisclub Swift was hem even lief als het langdurige vicevoorzitterschap van de parochie van de Heilige Landstichting. Zijn belangstelling voor kunst en cultuur zette hij om in de harde werkelijkheid bij de restauratie van zijn geliefde Cenakelkerk. Vanuit die mooie kerk werd Ad Stadhouders begraven op het fraaie kerkhof, waar meer vrienden hun laatste rustplaats hebben gevonden, net als mijn ouders. Een bezoek aan de begraafplaats zal mij herinneren aan de man, die – zonder het te beseffen – een beslissende invloed op mijn levensloop heeft gehad.

Onvergetelijke dagen in Brussel (2)

Geplaatst op door
Beantwoorden

Hal van Brasserie Residence Palace in Brussel

Brunch met Vlaamse frites in Residence Palace

Na de geslaagde presentatie van Challenging Changes wandelde het vrijwel volledige ‘CC-Team’ met een goed gevoel naar Residence Palace, op iets meer dan een steenworp afstand van de Permanente Vertegenwoordiging. Jan Storm, die in Brussel minstens even goed de weg weet als in Nijmegen, leidde het twaalf personen sterke gezelschap behoedzaal langs stoplichten en oversteekplaatsen naar het gebouw dat in allerlei opzichten grandeur uitstraalt. In de opvallende hal vertelde de ‘Chairman of the Editorial Board’ het een en ander over de geschiedenis en betekenis van Residence Palace. Brasserie en keuken hebben een goede naam verworven onder politici, beleidmakers en lobbyisten: drie categorieën, die in de Belgische hoofdstad niet de dienst uitmaken maar wel veel te vertellen hebben, letterlijk en figuurlijk. Dat zij gek zijn op frites is minder bekend dan de gewoonte om tussen twaalf en twee zich te laten verwennen door een heerlijke lunch.

Achter de in Daily News verpakte Vlaamse frieten Cobie Joling, Bart de Bruijn, Dick Zwaveling en Ton Holtkamp (Foto: Sophie van Kempen)

Hoewel de lunchtijd bijna verstreken is, mochten we op ons gemak de gerechten uitzoeken. De kaart bood voor elk wat wils, plus de even onvermijdelijke als lekkere ‘Vlaamse frites’, volksvoedsel  in het meertalige Brussel. De feestelijke brunch vormt voor mijn Challenging Changes gasten de feestelijke afsluiting van wat geleidelijk een gezamenlijk project is geworden.

Signeren van Challenging Changes voor de leden van de Klankbordgroep. Ans Lansink en Jan Storm houden een oogje in het zeil (Foto: Sophie van Kempen)

De leden van de Klankbordgroep – in het boek de ‘Editorial Board’ genoemd – hebben mij vanaf de eerste meeting bij de Dar in Nijmegen met raad en daad terzijde gestaan, onder aanvoering van Jan Storm: de noeste werker van het eerste en laatste uur. Hannet de Vries – in Brussel afwezig wegens andere verplichtingen – en Ton Holtkamp waren in 2009 en 2010 al betrokken bij De Kracht van de Kringloop.

Pieter-Balth Linders, Leo Schrijver en Michelle Kluiver kijken naar de auteur; Sophie van Kempen ziet iets anders (Foto: Ans Lansink)

Eind 2015 voegden Bart de Bruin en Michelle Stuiver, allebei zeer actief bij Dar zich bij hen. Dick Zwaveling volgde in de loop van 2016. Pieter Balth Linders, directeur van Dar, was tweevoudig betrokken bij het boek: gastheer van de Klankbordgroep bij Dar en een van de geïnterviewde deskundigen. Mijn ‘thuisfront’ – zo genoemd omdat vertaling en vormgeving voor een deel thuis plaats vonden – was compleet aanwezig: Cobie Jolink hielp mij in 2015 en 2016 bij de ordening van de documentatie en bij het vertaalwerk.

Dick Zwaveling en Ton Holtkamp achter de Vlaamse frites (Foto Sophie van Kempen)

Boekontwerpster Sophie van Kempen tekende met groot enthousiasme en doorzettingsvermogen voor de fraaie lay out en vormgeving,  en was ook verantwoordelijk voor de boekverzorging van Challenging Changes. Leo Schrijver, senior accountmanager van DPN Rikken Print, toonde zich een meervoudig adviseur en verbinder, ook naar Boekbinderij van der Burg. Last but not least schoof mijn echtgenote aan bij de ronde tafel van Residence Palace: Ans Lansink-van Dam verzorgde voor een groot deel de eindredactie, en leverde zonder veel discussie een deel van de geplande vakantie in.

Ad Lansink bedankt het hele gezelschap voor de fantastische mede- en samenwerking aan en bij het Challenging Changes-project (Foto: Sophie van Kempen)

Het late middagmaal in Residence Palace bood mij de gelegenheid om alle disgenoten te bedanken voor hun medewerking en inzet, veelal vanaf het moment, dat Jan Storm en ik besloten echt te gaan werken aan het Challenging Changes: het Engelstalige boek, dat de betekenis van de Ladder van Lansink voor de transitie naar circulaire economie zichtbaar moest maken. Dat Challenging Changes feitelijk meer is dan een loutere boekproductie, blijkt uit de aan het boek gekoppelde, door Dick Zwaveling in het leven geroepen website www.challengingchanges.eu. Het blijkt ook uit de invitaties voor ‘keynotes’ en presentaties in Nederland en België. Voor de nodige hulpmiddelen mag ik een beroep blijven doen op Sophie van Kempen en Leo Schrijver; en ook op Dar, met name Bart de Bruin en Michelle Stuiver, wanneer Nijmegen Green Capital Europe 2018 nieuwe ‘challenges’ biedt.

Jan Storm bewondert onder toeziend oog van Cobie Jolink en Bart de Bruyn de sculptuur van Harrie Gerritz (Foto: Sophie van Kempen)

Tussen de gangen van de brunch door mocht ik stil staan bij de activiteiten van de Klankbordgroep en  het ‘Thuisfront. Dat ik daarbij wat meer woorden nodig had om Jan Storm te bedanken, verraste geen van de disgenoten. Hij was en is de man, die mij aan het schrijven zette. Hij benaderde het merendeel van de sponsoren en de bedrijven, die via een voorbestelling de financiering van het project veiligstelden. Jan Storm zorgde ook voor de organisatie en invulling van de boekpresentatie bij de Permanente Vertegenwoordiging. ‘Dat was lachen, joh’ – zijn stopzin wanneer hij weer een geslaagde interventie kon melden – is in mijn geheugen gegrift, als teken van optimisme en verbondenheid. Als blijk van herinnering aan die verbondenheid kon ik Jan Storm een bronzen sculptuur van Harrie Gerritz overhandigen.

Sophie van Kempen en Ad Lansink bekijken de drukproef van de boekomslag (Foto: Leo Schrijver)

De verbeelding van de Ladder van Lansink door de kunstenaar uit Woezik (bij Nijmegen) vormde de basis voor het omslagontwerp van Challenging Changes. Boekontwerpster Sophie van Kempen maakte een even sobere als opvallende cover voor het boek, aansluitend bij de titel en inhoud. Zij heeft – zelfs outsiders zien dat – een onmisbare bijdrage geleverd aan Challenging Changes. Sophie van Kempen maakte ook op een na alle alle foto’s bij dit bericht, en bleef zelf nagenoeg onzichtbaar. Vandaar ter afsluiting een opname uit ons werkarchief, gemaakt enkele weken voor de boekpresentatie in Brussel.

 

 

 

 

Onvergetelijke dagen in Brussel (1)

Geplaatst op door
2

Challenging Changes als brug tussen Nijmegen en Europa

Hoofdingang van de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de EU

Spannend, zenuwachtig, nieuwsgierig of onbevangen: zomaar wat vragen van vrienden en kennissen in de dagen voor de officiële presentatie van ‘Challenging Changes’, het boek over de relatie tussen de Ladder die al decennia mijn naam draagt en circulaire economie, een ‘trending and important topic’. Welnu: een mix van gezonde spanning en normale onzekerheid hield mij in de ban tot ik op 11 October 2017allerlei gasten al voor de presentatie de hand kon schudden. De files op weg naar Brussel hadden trouwens zoveel aandacht gevraagd, dat weinig ruimte overbleef voor enige vorm van vooruitdenken. Bovendien hielden reisgenoten Ans Lansink, Sophie van Kempen en Cobie Jolink – in meer disciplines noeste medewerkers aan het boek – mij onderweg bij de les.

Jan Storm, voorzitter van de Editorial Board overziet de zaal, waar de eigen ploeg (Ans Lansink, Cobie Jolink en Leo Schrijver wachten op wat komen gaat. Sophie van Kempen maakt foto’s.

Ruim drie uur na het vertrek uit Nijmegen ontdekte Sophie de drukknop van de garagedeur van de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de EU aan de Rue de Cortenbergh in Brussel. Ans vroeg intussen bij de hoofdingang de portier om de deur te openen. Nadat Sophie het nummer van de Volvo V60 had doorgegeven openden de dubbele garagedeuren zich als bij toverslag. Na de controle van de namen en het eerste welkom in de hal van de Permanente Vertegenwoordiging, konden de uit alle windstreken gearriveerde gasten acclimatiseren en netwerken, met koffie en gebak. Zelf verdeelde ik de tijd tussen de controle van de beamer en het begroeten van gasten: Jan Stuyt SJ uit Antwerpen en Antonis Mavropoulos uit Griekenland, de Spaanse DC Daniel Calleja Crespo naast AVR Directeur Jasper de Jong uit Rotterdam, en veel andere bezoekers, te veel om op te noemen.

Harriet Tiemens en Daniel Calejja poseren met het kort tevoren gepresenteerde Challenging Changes (Foto: Michelle Kluiver)

Tegen halftwaalf warden de gasten verzocht om plaats te nemen aan een grote ovalen tafel in de schitterende vergaderzaal. Enkele bezoekers moesten genoegen nemen met een stoel langs de lange wand, onder een uitzonderlijk mooi wandtapijt. Richard Ossendorp, hoofd van de PV, sprak verwelkomde alle gasten,en met name  ‘hoofdrolspelers’: Harriet Tiemens, Vice-mayor of Nijmegen, Daniel Calleja Crespo, Director-General DG Environment van de Europese Commissie, en mij: de man van de bijna veertig jaar oude ladder. Het was een even bijzondere als vreemde gewaarwording op voorhand zoveel lof te krijgen toegezwaaid, ook door Calleja Crespo, die in zijn bijdrage ‘Circular Economy, …it’s the way forward’ met veel nadruk wees op de betekenis van de afvalhiërarchie voor een succesvolle transitie naar circulaire economie.

Jan Storm, onbetwiste gangmaker, promoot ten overvloede Challenging Changes. Julius Langendorff weegt het boek, Bart de Bruin en Ad Lansink zien toe (Foto: Sophie van Kempen)

Vervolgens mocht ik met de overhandiging van de eerste exemplaren van Challenging Changes aan wethouder en locoburgemeester Harriet Tiemens en Daniel Calleja Crespo een brug slaan tussen de stad, die uitgeroepen is tot Green Capital Europe 2018 en de Europese instituties, zoals verenigd bij de boekpresentatie. De organisatoren van de bijeenkomst hadden mij een kwartier toebedeeld om de gasten te informeren over de ‘key messages of Challenging Changes’. Aan de hand van een vijftiental sheets probeerde ik me zo goed mogelijk van die pittige taak te kwijten, beseffend, dat Engels schrijven mij beter afgaat dan Engels spreken. Dat enkele toehoorders mij na afloop verzekerden, dat de gebrekkige uitspraak het verhaal authentieker maakte, stemde mij voor de helft gerust. De andere helft is een aansporing om die tekortkoming in taalvaardigheid te gaan aanpakken.

Ad Lansink tussen Richard Ossendorp (PV) en Julius Langendorff (EC (Foto: Sophie van Kempen)

Het officiële gedeelte van de boekpresentatie werd afgesloten met een paneldiscussie onder voorzitterschap van gastheer Richard Ossendorp. Achtereenvolgens gaven Piotr Barczak (European Environmental Bureau), Harriët Tiemens (Municipality of Nijmegen); Julius Langendorff (European Commission); Hans van Bochove (Europen) en Antonis Mavropoulos (President van de ISWA) commentaar op de inhoud van het boek.

Hans van Bochove (Europen), Antonis Mavropulos (President ISWA) en Harriet Tiemens (Gemeente Nijmegen) tijdens de discussie (Foto: Sophie van Kempen)

De veelal positieve kanttekeningen noopten nauwelijks tot enig weerwoord. Ik kon in mijn slotwoord eigenlijk volstaan met dank voor de vele woorden van waardering, plus de toezegging om via de website www.challengingchanges.eu zorg te dragen voor een follow-up van de hoofdlijnen van het gloednieuwe boek. Elk van de paneldeelnemers kwam met onderwerpen, waarover het laatste woord nog niet is gezegd.

Ad Lansink is druk met signeren: Jan Storm ontfermt zich over Ans Lansink-van Dam; Julius Langendorff blijft lezen in Challenging Changes (Foto: Sophie van Kempen)

Na afloop van het officiële gedeelte was het uiteraard signeren geblazen. Vrijwel alle bezoekers van de onvergetelijke bijeenkomst kwamen een handtekening halen, in sommige gevallen voorzien van een stichtelijk woord.  In de zijzaal ging het netwerken gestaag door, tot de koffie en het gebak op waren. Met de ‘Editorial Board’ en de ‘eigen ploeg’ wachtte een gezellige brunch om het verschijnen van Challenging Changes op gepaste wijze te vieren.

 

 

Groenewoud in de jaren 60

Geplaatst op door
1

1961: Vierde flatgebouw aan de Jan Willem Passtraat met zicht op Valkenburgseweg

De organisatoren van de traditionele Buurtdag in Groenewoud hadden de bewoners gevraagd even terug te kijken naar de jaren zestig, meer dan een halve eeuw geleden, toen de wijk tussen de spoorlijn Nijmegen-Venlo en de Groesbeekseseweg pas korte tijd bestond.  Het toeval wil, dat ons Nijmeegse leven eind 1960 begon in de Jan Willem Passtraat. We betrokken daar de laatste van de vier flats. Vanuit ons appartement op de tweede woonlaag keken we uit op de spoorlijn naar Kleef en Venlo en op nieuwbouw van de Faculteit Wis- en Natuurkunde. Via het grote zijraam zagen we in de verte de Nebo en het Park Brakkestein.

2017: Flatgebouw Jan Willem Passtraat

Die toen redelijk moderne flatgebouwen maken nog altijd deel uit van het gevarieerde woningbestand van wat destijds Plan Groenewoud heette. Het woord plan is verdwenen net zoals de eendenfokkerij in de wat vreemde hoek tussen de Jan Willem Passtraat en de Heyendaalseweg. De ruim bemeten boerderij heeft plaats gemaakt voor het grote SSH&-complex Hoogeveld, dat in de loop van de jaren duizenden studenten moet hebben gehuisvest. Het Albertinum staat nog altijd recht overeind, hoewel de Dominicanen al jaren geleden hun fraaie kloostercomplex hebben verkocht en verlaten, in ruil voor een gemengde bestemming van woningen, bedrijven, collegezalen, tot een kinderdagverblijf toe.

1961: Slingerweg tussen Jan Willempasstraat en Driehuizerweg; op de achtergrond de oude brug over het spoor

Die eerste Nijmeegse jaren staan – ondanks de verhuizing naar Brakkestein in 1964 – nog altijd in ons geheugen gegrift. Het kostte Ans Lansink-van Dam dan ook weinig moeite om enkele herinneringen aan Groenewoud in de zestiger jaren op te halen en op te schrijven. De zoektocht naar foto’s leverde evenmin veel problemen op, zij het dat de kwaliteit van de zwart-wit-beelden te wensen overlaat. Kleurenfilms kwamen pas later in zwang, evenals betaalbare fototoestellen, waarmee serieuze opnamen konden worden gemaakt. Een Agfa Clack en een Werra: dat waren de eerste apparaten, waarmee we af en toe wat probeerden vast te leggen.

2017: Oude noch nieuwe brug over het spoor zichtbaar, wel winkelwagens voor SSH&-complex: superbe vorm van zwerfvuil

Toen we in begin 1981 na een verblijf van ruim zestien jaar in de Schepenenstraat in Brakkestein terugkeerden naar Groenewoud, was er behalve de komst van enkele puntdaken in de wijk zelf niet veel veranderd. Het stratenpatroon was ongewijzigd. Alleen de zandweg langs de grote tuin van het Albertinum was veranderd in een geasfalteerde weg: de Willem Schiffstraat, waar wij het huis op de uiterste punt van de wijk, vlak naast de vroegere PABO zijn gaan bewonen. Daar wonen we nog steeds, inmiddels aanzienlijk langer dan de Familie Jansen, die het huis in 1968 hadden laten bouwen.

1961: Winters beeld van de spoorlijn naar Kleef en Venlo

Tussen 1981 en 2017 veranderde er wel het een en ander.  Het aantal puntdaken aan de Van Haapsstraat en de zijstraten nam toe. Het SSH&-complex langs de spoorlijn ontnam het zicht op het noordelijke deel van Groenewoud. De spoorverbinding  naar Kleef werd vrijwel onmogelijk door het wegnemen van de rails. Het groen langs de spoorlijn ontnam voetgangers en wandelaars het zicht op het Park Brakkestein. De bewoners moeten het nu doen met het geluid van incidentele festivals in het park.

2017: Wat overeind bleef: de oude werkplaats, nu UBC Mercator

Herinneringen ophalen blijft een dankbare opgave, ook wanneer het de gebouwde omgeving betreft. Nijmegen onderging sinds de 60-er jaren grote veranderingen. De wijken aan de overzijde van het Maas Waal Kanaal kwamen tot ontwikkeling, en de Waalsprong lukte in meer opzichten, met de Spiegelwaal en een reeks bruggen als een in de 70-er jaren nog onverwachte toegift. Groenewoud bleef zichzelf maar zag wel hoe aan de overzijde van de spoorlijn de Radboud Universiteit een steeds grotere en veelal ook fraai ingerichte ruimte ging beslaan, tot en met het vroegere Berchmanianum. De bewoners van dat bolwerk van de Jezuïeten zijn nu de buren van de Brakkesteinse Sacramentijnen. Een goede buur is beter dan een verre vriend. Waarmee de cirkel naar de Buurtdag rond is.

 

 

Een bijzondere verjaardag

Geplaatst op door
Beantwoorden

Sophie op 24 augustus 2017

Het nuttige met het aangename verenigen: het positieve gezegde is alom bekend, maar wordt tegenwoordig niet vaak meer gehoord. Nuttig en aangenaam: is dat werk naast vermaak, of rust naast inspanning?  De tweeslag nuttig en aangenaam overkwam mij toen ontwerpster Sophie van Kempen, bezig met de boekverzorging van Challenging Changes – Connecting Waste Hierarchy and Circular Economy terloops meldde, dat zij op haar verjaardag verder wilde werken aan het boek, dat ons al maanden bezighoudt. Nu we toe zijn aan het opmaken van het definitieve manuscript, werkt een gezamenlijke aanpak achter (of voor) de computerschermen sneller en beter dan mailwisselingen en telefoongesprekken. Bovendien: vier ogen zien meer dan twee.

Nijmeegse Vla van Bakkerij Strik

Trouwens: de onverbiddelijke deadline nadert sneller dan verwacht: alle reden dus om enkele dagen stevig door te pakken. Mijn aanbod om voor gebak te zorgen, wees Sophie van de hand want – zei ze vriendelijk maar met veel nadruk – de jarige trakteert. De niet (maar wel goed-) gemutste boekverzorgster kwam dus aanzetten met een wat groot uitgevallen Nijmeegse Vlaai, die zij vervolgens zelf ging aansnijden. Het aangename – koffie en gebak – ging vooraf aan het nuttige: samen werken aan Challenging Changes: een nauwgezet karwei, dat vanwege de Engelse taal en de figuren, schema’s, tabellen en foto’s alle aandacht vraagt, zelfs op een buitengaatse gevierde verjaardag.

Ans Lansink bewondert het snijden van de vla

Het onderwerp van het boek – de relatie tussen de Ladder van Lansink en de circulaire economie – kent heel wat aspecten. Dat verklaart de pittige omvang van Challenging Changes: 52 paragrafen, verdeeld over 9 hoofdstukken. Voeg daarbij de zeven interviews met befaamde insiders, plus de uitvoerige begrippenlijst – Glossary geheten – en duidelijk wordt, dat de omvang van het boek dichter bij 400 dan bij 350 pagina’s zal uitkomen. Intussen wegen de laatste loodjes zwaarder dan schrijver en boekverzorgster aanvankelijk dachten. Passen en meten, nakijken en corrigeren: het kost allemaal tijd, net zoals de beeldredactie en de definitieve opmaak. Dat het boek onder vaardige handen van Sophie van Kempen met uur en dag vordert, blijkt een gedeelde opsteker, zelfs op dagen waarop het buiten beter toeven is dan op atelier of werkkamer.

Sophie schiet een Selfie: Ans kijkt toe

Over drie weken geven we het printklare manuscript via een eenvoudig ‘sticky’ uit handen, nadat een kleine week besteed is aan de eindredactie van de drukproef. De drukker en de binder gaan dan definitief aan de slag om de volledige productie van de boeken – naar verwachting 4000 exemplaren – op tijd te kunnen afleveren. De boekpresentatie vindt plaats op 11 october 2017 in het gebouw van de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland in Brussel. Het ziet ernaar uit, dat ik de eerste boeken mag overhandigen aan Frans Timmermans, vice-president van de Europese Commissie en aan Harriet Tiemens, wethouder van Nijmegen, de Green Capital Europe van 2018. Zij overbruggen letterlijk en figuurlijk de afstand tussen Nijmegen en Europa met de Ladder van Lansink. Wie had dat in 1979 gedacht?

En nog een, want Ad wil ook wel ‘op de foto’

Ongetwijfeld wordt ook in Brussel het nuttige met het aangename verenigd, wanneer de gasten van de boekpresentatie ervaren hebben, wat schrijver en boekverzorgster in de afgelopen maanden hebben gedaan, naar vorm en inhoud. Het was een hele klus, maar ook een mooie opgave, dankzij de voortdurende steun en stimulansen van Jan Storm, de man die mij na een werkbezoek aan AVR (Rotterdam) – halverwege 2015 –  aan het schrijven zette. Twee jaar later is Challenging Changes een feit. Waarschijnlijk kijken Sophie van Kempen en Ad Lansink dan even voldaan als tijdens een korte pauze in hun werk op een in meer opzichten bijzondere verjaardag.