Het Willem Breuker Kollektief in de oertijd van haar bestaan: Boy Raaijmakers zonder instrument op de eerste rij van een typisch vervoermiddel

‘Zijn muziek was zijn leven’
Kort na de jaarwisseling las ik in de Volkskrant het overlijdensbericht van Boy Raaymakers, de befaamde Nijmeegse jazzmusicus, die ik begin jaren zeventig in de City Bar van Jo Samson had leren kennen. Daar kwam ik te weten, dat hij ook buiten Nijmegen bekend stond als een kundig en enthousiaste muzikant, die met eigen jazz combo’s zijn muziek aan het vinyl had toevertrouwd. Na zijn opleiding aan het Arnhems conservatorium had hij zich snel ontpopt als een professionele trompettist, die ook in kleinere orkesten regelmatig zijn improvisatietalent liet horen. Ik noem het Free Music Quintet van Pierre Courbois en Peter van der Locht, en niet te vergeten het Kwartet en Kwintet Boy Raaijmakers – zie afbeelding – en het Sextet van Michiel Braam en Greetje Bijma. In de jaren zestig was hij overigens een van de gangmakers van de Nijmeegse jazzscene, onder meer als lid van de Charles Town Jazz Band. ‘Zijn muziek was zijn leven’, aldus zijn familie in het onverwachte overlijdensbericht. 

Hoes van Kwintet Boy Raaijmakers – In een van de silhouetten is Boy Raaijmakers te herkennen

Willem Breuker Kollektief
Sinds de oprichting in 1974 maakte Boy Raaijmakers deel van het beroemde Willem Breuker Kollektief. Zou het aantal opnames, registraties en producties maatgevend zijn, dan scoort het orkest van Willem Breuker ongetwijfeld het hoogst op de persoonlijke hitlijst van Boy Raaijmakers. Hij was tientallen jaren – tot 2007 – lid van het wereldwijd bekende jazz-orkest van de man, die al zijn bandleden tot hun recht liet komen. Het Willem Breuker Kollektief was meer dan de som van de delen, meer dan een gezelschap loutere solisten. Wie de onnavolgbare ‘sound van de in 2010 overleden Willem Breker en zijn musici – muzikanten zou geen recht doen aan hun  kwaliteiten – wil beluisteren, wijs ik op ‘Out of the Box’: de verzameling van 11 CD’s met boek, uitgebracht door BV Haast in 2017. Ook de video ’30 Years of History’ uit 2005 toont de veelzijdigheid van het Willem Breuker Kollektief, dat improvisatie tot een kunst apart maakte.

Reunie 2007 bij het Kroegtafereel, in 1977 geschilderd voor Jo Samson van de City Bar in de Houtstraat Nijmegen, door Rob Terwindt, links vooraan

Theatrale effecten
Willem Breuker maakte van zijn Kollektief een muzikaal genootschap met een eigen geluid en stijl en met een ongedachte veelzijdigheid. Het veelkleurige repertoire bestond uit jazz, improvisatiemuziek, nieuwe composities, film- en theatermuziek, en mengvormen. Bij de live-optredens werden theatrale effecten niet vermeden, zoals ik zelf bij optredens tijdens het North Sea Jazz Festivak in den Haag heb kunnen waarnemen. Met gepaste trots zag ik toen, hoe Boy Raaijmakers met zijn trompet mooie en pittige bijdragen leverde aan de onvergetelijke muziek van het Willem Breuker Kollektief. Met trompettist Andy Altenfelder was Boy ook gemakkelijk te porren voor acrobatische toeren of onverwachte acts, zoals die van de gearmde Troubadours, die al walsend hun rol blijven vervullen, terwijl Willem Breuker met zijn mannen en vrouwen doorspelen alsof er niets aan de hand is. 

Reünie 2007: Boy Raaijmakers, Marie-Josee Ceulemans en Rob Hoogveld; op de achtergrond het Kroegtafereel met in de hoek Jan van Teeffelen en Ad Lansink

Perplex staan
Soms deed Boy Raaijmakers ook in de City Bar onverwachte dingen. Ik doel niet zozeer op een plotselinge trompetsolo, wel op een minder plezierig voorval, ergens in 1975. Rob Hoogveld had mij een langspeelplaat uitgeleend met carnavalsmuziek voor een superacht film over de Knotsenburgse optocht. Toen Jo Samson mij de plaat aanreikte, rukte Boy de schijf uit mijn handen, zette zijn been op een stoel en brak de LP doormidden. Ik stond even perplex. Sommige stamgasten lachten besmuikt, anderen hadden met mij en de LP te doen, ook Boy’s broer Kees, die uiteindelijk de gemoederen suste. Boy moest kennelijk niets hebben van carnavalsmuziek. Ik ontdekte jaren later, dat het Willem Breuker Kollektief soms vlotte circusmuziek speelde, met groot plezier, ook van Boy, met wie ik later weer in gesprek raakte over politieke en andere zaken. Voor Rob Hoogveld vond ik gelukkig in den Bosch een ander exemplaar met de ‘verscheurde‘ carnavalsschlagers.

Reünie 2007: Annemiek van Woerden en Jo Samson zijn goed zichtbaar, boven en achter Duc Brinkhoff, Harrie van Kuyk en Boy Raaijmakers

Kroegtafereel City Bar
Boy Raaijmakers was in de bloeitijd van de City Bar een van de stamgasten, die door zijn muzikale talenten ook buiten Nederland zeer bekend was. Het lag daarom voor de hand, dat hij een van de karakteristieke figuren was op het Kroegtafereeel, dat Rob Terwindt voor Jo Samson in 1976 en 1977 schilderde. Toen ik als laatste stamgast in het atelier van de kunstenaar aan het Pijkegas mocht poseren voor een plaats in de rechterbenedenhoek van het doek, pal onder stadsfotograaf Jan vanTeeffelen, draaide Rob Terwindt – al dan niet toevallig –  een LP met muziek van Boy Raaijmakers. Het Kroegtafereel werd op 30 mei 1977 onthuld, de verjaardag van Jo Samson. In 1987 besloot de befaamde uitbater zijn café van de hand te doen, tot verdriet van zijn stamgasten, die voor een deel verkasten naar Café Goossens op de Grote Markt. Ook het Kroegtafereel vond daar onderdak, na eerst enkele jaren een wand van Cafe Biessels te hebben verfraaid. 

Reünie 2012: Stamgasten van de City Bar bij en achter het Kroegtafereel, voor de deur van Jo Samson aan de Waalkade. Boy Raaijmakers staat uiterst rechts, zijn broer Kee op bovenste rij rechts.

Reunies: einde van een tijdperk
Na de verhuizing van het Kroegtafereel naar de Grote Markt besloot Jo Samsom elke vijf jaar een reünie te organiseren met alle stamgasten, die door Rob Terwindt vereeuwigd waren. De eerste reünie vond plaats in 1992, bij Cafe Biessels, de volgende reünies in 1997, 2002 en 2007; alle drie in Cafe Goossens, waarbij het steeds een kunst was om de stamgasten te fotograferen volgens de opstelling van het Kroegtafereel. Het tableau de la troupe was evenmin elke keer compleet, aanvankelijk door toevallige afwezigheid, later als gevolg van overlijden. Boy Raaijmakers was in 2007 aanwezig, en ook in 2012 toen het schilderij verhuisd was naar de woonkamer van Jo Samson aan de Waalkade. Het zou ook de laatste reünie van de stamgasten zijn. Jo Samson en Annemiek van Woerden overleden namelijk in 2014 en 2011. De groep mannen en vrouwen van het Kroegtafereel wordt kleiner en kleiner. Het leven is eindig, muziek niet, woorden en beelden evenmin. Vandaar deze herinneringen aan een bijzonder mens.